Stres to naturalna reakcja organizmu, która pobudza ciało do działania w sytuacjach zagrożenia. Choć krótkotrwały może działać mobilizująco, przewlekły w większości przypadków negatywnie odbija się na zdrowiu. Układ pokarmowy jest szczególnie wrażliwy na stres, który często objawia się w postaci problemów trawiennych. Czy napięcie nerwowe może powodować wzdęcia i bóle brzucha?
Jak stres wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego?
Układy trawienny i neurologiczny są ze sobą ściśle połączone – to tzw. oś mózg–jelita, czyli system połączeń nerwowych przesyłający informacje dwukierunkowo.
W sytuacji stresowej organizm uwalnia hormony, takie jak kortyzol i adrenalina, które wpływają na wiele procesów fizjologicznych. W przewodzie pokarmowym mogą one:
- zmieniać rytm perystaltyki jelit,
- wpływać na wydzielanie enzymów trawiennych i kwasu żołądkowego,
- modulować skład mikroflory jelitowej.
Psychologiczne i fizjologiczne przyczyny wzdęć i bólu brzucha związane ze stresem
Stres zwiększa wrażliwość trzewną, czyli zdolność układu pokarmowego do przekazywania sygnałów bólowych do mózgu. Nawet niewielka ilość gazów czy zwykłe skurcze jelit mogą być w takiej sytuacji odbierane jako bolesne lub bardzo nieprzyjemne.
Kolejnym mechanizmem jest napinanie mięśni brzucha i przepony w odpowiedzi na stres, które może zaburzać procesy trawienne i generować wzdęcia. Ponadto w stresie wiele osób nieświadomie połyka więcej powietrza, które dodatkowo zwiększa objętość gazów w przewodzie pokarmowym.
Stres wiąże się też z częstszym występowaniem czynnościowych zaburzeń jelit, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS), którego typowe objawy to ból brzucha, wzdęcia i zmieniona konsystencja stolca. Zaburzenia te nie wynikają z choroby organicznej, lecz z nieprawidłowej komunikacji na osi mózg–jelita[1].
Jak łagodzić objawy wzdęć wywołanych stresem?
Pierwszym krokiem w profilaktyce i łagodzeniu dolegliwości trawiennych wywołanych stresem jest jego redukcja. Choć to niełatwa sprawa, warto zacząć od niewielkich zmian trybu życia, które ułatwią wyciszenie. Należą do nich:
- regularna aktywność fizyczna,
- techniki relaksacyjne,
- regularny sen,
- odpowiednia dieta.
Oprócz tego na wzdęcia pomocny może być delikatny masaż brzucha zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a także ciepłe okłady o działaniu rozkurczowym.
Gdy objawy nie dają spokoju, warto sięgnąć po lek na wzdęcia zawierający np. symetykon. Działa on wyłącznie miejscowo w świetle przewodu pokarmowego, nie wpływając jednocześnie na procesy trawienia czy wchłaniania składników odżywczych. Symetykon zmniejsza napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu w jelitach, dzięki temu ułatwia ich pękanie oraz usuwanie. Może w ten sposób złagodzić uciążliwe dolegliwości – dyskomfort, ból, uczucie pełności – spowodowane nagromadzeniem pęcherzyków w przewodzie pokarmowym[2].
Co istotne, symetykon nie wchłania się do krwiobiegu, nie ma działania ogólnoustrojowego i jest wydalany w niezmienionej postaci. Z tego powodu może być bezpiecznie stosowany nawet u niemowląt, kobiet w ciąży i osób starszych. Choć nie usuwa przyczyny stresu, wspomaga łagodzenie jednego z jego najbardziej uciążliwych objawów – wzdęć.
Wpływ stresu na organizm jest bardzo złożony. W obrębie przewodu pokarmowego może powodować ból brzucha, wzdęcia i dyskomfort, nawet jeśli nie występuje żadna choroba jelit. Dlatego tak ważna jest troska o zdrowie psychiczne, np. poprzez wprowadzenie technik relaksacyjnych, a w razie potrzeby wsparcie psychologiczne.
[1] Leigh, S. J., Uhlig, F., Wilmes, L., Sanchez‐Diaz, P., Gheorghe, C. E., Goodson, M. S., … & Clarke, G. (2023). The impact of acute and chronic stress on gastrointestinal physiology and function: a microbiota–gut–brain axis perspective. The Journal of Physiology, 601(20), 4491-4538.
[2] Pandey, G. S., Patil, M. T., Vir, D. K., Pandey, P. M., & Pathan, R. A. (2020). Exploring formulation and evaluation of simethicone medicated chocolate formulation for anti-flatulence effect. World Journal of Pharmaceutical Research, 9(14): 970-985.
